Miasto i GminaSzamotuły

Przypomnijmy, że sensacyjnego odkrycia pierwszych Szamotuł dokonano ponad dwa lata temu, prawie 3 kilometry od obecnych Szamotuł, między wsiami Mutowo i Szczuczyn. Było to możliwe dzięki fotografiom lotniczym wykonanym przez profesora Włodzimierza Rączkowskiego z AUM w Poznaniu. Dzięki suszy w 2006 roku roślinność "narysowała" na fotografiach zarys średniowiecznego miasta. Wcześniej archeolodzy szukali w tej okolicy XI-wiecznej osady, bo o takowej jest mowa w historycznych źródłach. Nikt nie spodziewał się, że w tym miejscu znajdowało się również XIII-wieczne miasto. Owszem znana jest informacja o dwóch lokacjach Szamotuł, ale do tej pory historycy byli przekonani, że obie lokacje były w miejscu obecnego miasta. - To odkrycie drastycznie zmieniło rozumienie początków historii Szamotuł - mówi dr Tomasz Herbich z Polskiej Akademii Nauk, który dzisiaj mówił w Szamotułach o badaniach jakie przeprowadził w tym miejscu - To odkrycie jest ewenementem na skalę Europy, bo całe miasta to można odkrywać w Egipcie, a nie w Europie.

Odkrycia tego dokonano bez choćby jednego wbicia łopaty w ziemię. Dlatego archeolodzy chcą kontynuować takie bezinwazyjne metody badania tego miejsca. W związku z tym Tomasz Herbich wykonał badania geofizyczne, czyli swego rodzaju prześwietlenie gruntu tzw. Starych Szamotuł. Badaniami objęto prawie 4-hektarowy obszar. Dzięki nim powstała mapa magnetyczna przedstawiająca plan miasta, który zawiera więcej szczegółów od wcześniejszych zdjęć lotniczych. Teraz poza zarysami zabudowań na rynku, widać też dokładnie zaplecza domostw z tyłu budynków. Są tam widoczne m.in. paleniska i piece. Badania te wykazały, że na płycie rynku znajdował się żwir, aby mieszkańcy nie musieli brodzić w błocie. Widać fundamenty chat. Badania dr Herbicha ukazują na obrzeżu miasta kuźnię (tak sytuowano te obiekty ze względu na duże zadymienie) i co ciekawe obok niej słup, do którego przywiązywano konie. Wskazuje na to duża ilość śladów po końskich odchodach.

T. Herbich zwrócił też uwagę, że po zestawieniu mapy pierwszych Szamotuł ze zdjęciem lotniczym obecnych Szamotuł, mamy identyczny układ zabudowy i ulic! Oznacza to, że twórcy obecnego miasta wzorowali się na pierwszych Szamotułach, które uległy spaleniu. Prawdopodobnie dawni mieszkańcy Szamotuł zdecydowali się na lokację miasta w nowym miejscu, zamiast odbudowy starego, bo nowa lokalizacja była atrakcyjniejsza pod względem obronności.

Dr T. Herbich mówił podczas spotkania, że teraz należy znaleźć formułę do zagospodarowania i ożywienia tego miejsca. Chciałby, aby odkrycie to było dla archeologów poligonem do badań bezinwazyjnych. Zaś owe ożywienie można byłoby zrealizować poprzez stworzenie skansenu archeologicznego. Na przykład poprzez odkrycie fundamentów tylko jednej z chałup, rekonstrukcji jednego z obiektów. Zaś zarys całości dawnej zabudowy można byłoby pokazać poprzez nasadzenia roślinności na obwodzie zabudowań. - Kiedy samorząd przejmie ten teren od Agencji Rynku Rolnego, to powinna powstać koncepcja zagospodarowania tego miejsca. Tam będzie można przekazać sporą dawkę wiedzy - mówił dr Herbich

A co z osadą targową, o której wiadomo ze źródeł pisanych, że miała prawo do odbywania targów? Archeolog Ryszard Pietrzak, który szukał jej w 1995 roku, jest przekonany, że znajduje się ona gdzieś w pobliżu. Według niego również niedaleko odkrytego miasta powinien znajdować się kościół pw. św. Marcina. - W odkrytym mieście nie było kościoła, więc mieszkańcy na pewno korzystali z nieodnalezionego jeszcze kościoła św. Marcina - mówił Ryszard Pietrzak.

Tak więc miejsce to skrywa jeszcze wiele tajemnic mówiących o tym, jak żyli w średniowieczu nasi przodkowie. Miejmy nadzieję, że archeolodzy je przed nami odkryją.

Dr Tomasz Herbich podczas spotkania w urzędzie.

Zainteresowanie "Starymi Szamotułami" było jak zawsze duże.