Miasto i GminaSzamotuły

26  kwietnia 2004 r. utworzone zostało Szamotułach Towarzystwo  Przyjaciół Armii Krajowej jako pierwsza tego typu, organizacja  w Wielkopolsce, a druga w Polsce.

Po kilu latach działalności, 25 września 2008 r. przyjęło imię prof. Stanisława Lecha Jankowskiego, żołnierza AK działającego na terenie Szamotuł i Wronek.
 
22. czerwca 2010 r. Towarzystwo weszło w skład Wielkopolskiego Stowarzyszenia Pamięci Armii Krajowej, nowej organizacji zrzeszającej inne, powstałe w międzyczasie na terenie Wielkopolski, Towarzystwa o podobnych celach i  formach działania.

Powodem tworzenia kół WSPAK była potrzeba pokazania młodemu pokoleniu etosu Armii Krajowej, wartości i prawdy dotyczącej wydarzeń historycznych w Polsce w czasie okupacji hitlerowskiej i w okresie powojennym. Natomiast celem organizacji jest podtrzymywanie tradycji narodowej i regionalnej, kultywowania pamięci o Polskim Państwie Podziemnym, rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej. Młodzież w WSPAK  uczy się  patriotyzmu i służby Ojczyźnie w czasie pokoju i zagrożenia.
 
Członkami szamotulskiego  koła WSPAK  są uczniowie z ponadpodstawowych szkół miasta. W comiesięcznych spotkaniach, które odbywają się w Muzeum-Zamek Górków, młodzi ludzie spotykają się z żołnierzami AK, uczestniczą w wykładach, lub sami przygotowują prelekcje urozmaicone prezentacjami multimedialnymi.

Biorą udział w uroczystościach patriotycznych  - szamotulskich (np. Święto Niepodległości, rocznica wybuchu Powstania Wielkopolskiego),  a także  poznańskich (np. Święto polskiego Państwa Podziemnego, rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego, rocznica Akcji Bollwerk). Tradycją już się stało uczestniczenie w Święcie Pułkowym 15 Pułku Ułanów Poznańskich, w którym służyli także Szamotulanie.

Od 2010 r. członkowie WSPAK uczestniczą w corocznym rajdzie do grobów Polaków pomordowanych przez hitlerowców w Lasach Kobylnickich .Młodzi ludzie  zapraszają do uczestnictwa w tym marszu swoje koleżanki i kolegów niezrzeszonych w WSPAK.. Towarzyszy im  dr Aleksandra Kuligowska z poznańskiego IPN, wzbogacając drogę do mogił odpowiedziami na pytania, a  na miejscu prelekcją o tych tragicznych wydarzeniach.

Członkowie Stowarzyszenia przygotowali  dla swoich rówieśników dwukrotnie Grę Miejską, by poprzez zabawę utrwalić najważniejsze wydarzenia z historii miasta i regionu.

Młodzież bardzo sobie ceni możliwości udziału w wyjazdach edukacyjnych, częściowo sponsorowanych przez  Starostwo Powiatowe i Urząd Miasta i Gminy w Szamotułach. Wyjazdy te pozwoliły złożyć hołd pomordowanym w Gross Rosen, Oświęcimu, Stutthofie, zwiedzić: Muzeum Powstania Warszawskiego, Muzeum Armii Krajowej, Muzeum Schindlera w Krakowie, Muzeum Poczty Polskiej w Gdańsku. Delegacje szamotulskiego WSPAK wzięły  udział m.in.: w gdańskich obchodach upamiętniających  70. rocznicę wybuchu II wojny światowej (2009) oraz w Ogólnopolskim Zlocie Żołnierzy AK w Puszczy Jodłowej na tzw. Wykusie.

Cześć młodzieży chętnie współpracuje z Wronieckim  Stowarzyszeniem „ Historica” , biorąc udział w czerwcowych obchodach święta 56 Pułku Piechoty Wielkopolskiej, a także  różnych działaniach rekonstrukcyjnych np. odtwarzaniu bitew, w których walczyli żołnierze Pułku.

Dbałość o Miejsca Pamięci Narodowej, żołnierskie  mogiły i oddawanie im hołdu poprzez składanie, wraz z władzami samorządowymi,  kwiatów, a także  uczestniczenie w uroczystościach patriotycznych członkowie WSPAK uważają za swój obowiązek.

Pomocą merytoryczną członkom WSPAK służy prof. Teodozja Bąkowa, której wychowankami są niemal wszyscy szamotulscy historycy.

Na obchody jubileuszowe członkowie szamotulskiego WSPAK wybrali miesiąc luty,  w którym to  przed 72. laty powstała Armia Krajowa, a w nocy z 21 na 22 lutego miała miejsce  największa na terenie Wielkopolski akcja  dywersyjna AK  o nazwie „Bollwerk”. Wówczas to w poznańskim porcie rzecznym podpalono niemieckie magazyny. Prawdziwej wysokości strat Niemcy nigdy nie ujawnili, były ogromne.

Uroczystości jubileuszowe odbyły się 21 lutego w szamotulskiej kolegiacie i Muzeum – Zamek Górków. O godzinie 11.00 została odprawiona przez ks. kanoników: Eugeniusza Lijewskiego i proboszcza Mariusza Marciniaka, uroczysta msza św. W poruszającym kazaniu  ks. kan. E. Lijewski  podkreślił  rolę i znaczenia patriotycznej postawy i wychowania młodego pokolenia. Wskazał wzór najgodniejszy do naśladowania -  postać Łukasza Cieplińskiego, żołnierza AK, , urodzonego w Kwilczu, syna Szamotulskiej Ziemi. Bóg, Honor, Ojczyzna były  Niego  największymi  wartościami, którymi żył i za które oddał życie. Grypsy pisane do żony i syna z więzienia stały się też  treścią części artystycznej w szamotulskim muzeum.

Pod pomnikiem przy kolegiacie , żołnierze AK i rodziny nieżyjących żołnierzy,  złożyły wiązanki kwiatów.

Dalsza część uroczystości miała miejsce w Muzeum –Zamek Górków. Rozpoczął ją chór ze Szkoły Podstawowej w Pamiątkowie pod dyrekcją Urszuli Grzędy, koncertem pieśni patriotycznych .W następnym punkcie programu wystąpiły dzieci ze Szkoły Podstawowej im. „Pacyfikacji Brodziszewa 1939” prezentując składankę słowno – muzyczną przygotowaną przez Elżbietę Frąckowiak. Występy dzieci zostały bardzo ciepło odebrane  przez publiczność i nagrodzone  zasłużonym aplauzem. W dalszej części Sara Golon  z Zespołu Szkół nr 2 przedstawiła szamotulskie koło WSPAK, jego historię i działalność. Niezwykle pomocna okazała się prezentacja złożona ze sporej ilości zdjęć. Prawdziwą niespodzianką okazał się zmontowany przez Mateusza Dąbka (z tejże szkoły)  krótki film z archiwalnych taśm. Na ekranie ukazały się postacie żyjących i nieżyjący żołnierzy AK, w tym patrona szamotulskiego WSPAK – Stanisława L. Jankowskiego,  przemawiającego  na otwarciu wystawy poświęconej Stanisławowi Zgaińskiemu.

Czas podziękowań i gratulacji był z pewnością najdłuższą częścią spotkania. Stowarzyszenie reprezentowali – Elżbieta Ratajczak - opiekun koła z ramienia Muzeum – Zamek Górków, Mateusz Jaworski (Zespół Szkół nr 2) - prezes WSPAK i jego następca Kamil Malinowski ( Zespół Szkół nr 1). W spotkaniu jubileuszowym uczestniczyli: starosta szamotulski Paweł Kowzan, Józef Kwaśniewicz -  wicestarosta, wiceburmistrzowie - Wojciech Rabski i Janusz Stanke, były burmistrz Jacek Grabowski.

Obecni byli żołnierze AK na czele z  kpt. Marią Krzyżańską i mjr Ludwikiem  Miśkiem  - wiceprezesami Światowego Związku Żołnierzy AK, Okręg Wielkopolska,  Januszem Karwackim – byłym  prezesem obwodu szamotulskiego,. por. Mieczysławem Pieńkowskim, kpt. Józefem Sztuką, por. Janusza Wawrzyniakiem.

Wśród gości była też  Helena Eiben – żona skazanego na śmierć członka organizacji Wolność i Niezawisłość, więzionego przez 12 lat na Rakowieckiej w Warszawie.
Poznański WSPAK reprezentował prezes - Henryk Józefowski.

Szczególnymi uczestnikami spotkania byli przedstawiciele rodzin wspominanych żołnierzy AK: Dobrochna Jankowska-Wachowiak (córka St. Jankowskiego) z mężem i bratem Piotrem Jankowskim, Ewa  Zgaińska – Mossakowka (córka St. Zgaińskiego) z bratanicą Tatianą Zgaińską – Filipowską.

Zaproszenie na uroczystości przyjęli: ks. kan. Andrzej Grabański, ks. kan. Eugeniusz Lijewski, ks. kan. Mariusz Marciniak, a także  przedstawiciele organizacji kombatanckich: Barbara Konieczna wiceprezes - Stowarzyszenia Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Obozów Koncentracyjnych i Więzień – Brodziszewo, Łucja Zielke – prezes Stowarzyszenia „Dzieci Wronieckich Cel 1939”, Zofia Kriger – sekretarz Oddziału Związku Inwalidów Wojennych w Szamotułach ,  przedstawiciele Związku  Kombatantów Rzeczypospolitej Polskiej i Byłych Więźniów Politycznych w osobach wiceprezesa Romana Handschuha i sekretarza Stanisława Krupskiego,  dyrektorzy szkół : Dorota Bartczak, Alina Jankowska,  Justyna Szaniawska – Budaj, Jacek Kucnerowicz, Tomasz Runowski,  Zygmunt Sługocki oraz nauczyciele:  Jolanta Gawrońska, Justyna Kaczmarek,  Anna Kustoń, Ewa Markiewicz, Hanna Rys. Obecny był także dyrektor Muzeum- Zamek Górków Michał Kruszona, gospodarz miejsca.
 
We wszystkich częściach uroczystości były obecne poczty sztandarowe szkół, z których  wywodzą się członkowie WSPAK, a także sztandar Armii Krajowej przywieziony przez gości z Poznania.

39. nowych członków WSPAK przyjęło legitymacje z rąk żołnierzy AK – kpt. Marii Krzyżańskiej i mjr. Ludwika Miśka. Obecnie szamotulskie koło liczy ponad 70. młodych ludzi.
Podniosły nastrój uroczystości powoli przekształcał się w ciepłą, rodzinną atmosferę, którą zakończyło spotkanie przy kawie w sali rycerskiej szamotulskiego zamku.

Elżbieta Ratajczak
Opiekun koła WSPAK